Neden "Günün Nasılıydı?" Sorusu İşe Yaramıyor?
- Ekrem Başarı
- 4 Kas
- 4 dakikada okunur
Oğlumu okuldan aldığımda, eşimle birlikte bir kural koyduk: "Bize gününle ilgili üç şey söyle." Başlangıçta iyiydi, ancak kısa sürede bu "üç şey", "Öğle yemeği yedim" gibi tahmin edilebilir, anlamsız cevaplara dönüştü.
Daha spesifik ama daha az baskılayıcı bir şeye ihtiyacımız vardı.
"Bir anne"
Çocuklar, "Günün nasıldı?" gibi geniş ve ucu açık sorulara kolayca cevap veremezler. Bu, onlardan günün bütün karmaşasını tek bir cümlede özetlemelerini istemek gibidir.
Oyunun Kuralını Değiştiren 3 Soru
Çözüm, bir anne arkadaşımın mutfak panosunda bulduğum basit bir notta gizliydi. Bu notta, iletişim kurmakta zorlanan iki küçük çocuğuyla bağ kurmak için kullandığı üç soru yazıyordu.
Bu sorular, çocuğunuzun düşünmesini sağlayacak kadar geniş, ancak "Günün nasıldı?" sorusundan daha spesifiktir. En önemlisi, sosyal ve duygusal gelişimi destekleyen bir denge sağlarlar:
Çocuklar İçin 3 Sohbet Başlatıcı
Bugün yaptığın iyi bir şeyi söyle. (Olumlu Duygu ve Özdeğer)
Bugün yaptığın bir hata neydi? (Öz Farkındalık ve Güven)
Bugün seni gülümseten bir şey söyle. (Neşe ve Bağlantı)
Bu üç soru, onlara hata yapmanın ve bunu konuşmanın sorun olmadığını gösterir.
Her gün 2. soruyu sormamızın nedeni budur: Hepimiz hata yaparız ve bu, bir beklenti haline gelmelidir.
Bu Soruları Etkili Sormanın 3 Yolu
Sorular güzel ama onları ne zaman ve nasıl sorduğunuz daha da önemlidir.
Zamanlama: Acele Etmeyin.
Çocuğunuz okuldan/servisten eve gelir gelmez soru bombardımanına başlamayın. Rahatlamaları için biraz zaman tanıyın. Soruları sormak için en ideal zaman, eve gelişten bir-iki saat sonra, yani akşam yemeği veya yatma saatinden hemen önceki sakin anlardır.
Alan: Yargısız Bölge.
Bu soruları TV açıkken ya da telefonunuz elinizdeyken sormayın. Sakin bir ortamı (yemek masası, birlikte yürüyüş anı, yatak kenarı) tercih edin. Çocuğunuzun gözlerinin içine bakın ve onu tam olarak dinlediğinizi hissettirin.
Tepki: Detay İstemeyin.
Cevap ne kadar kısa veya basit olursa olsun, teşekkür edin. "Başka ne oldu?" diye sormak yerine, sadece onu dinlediğinizi belirten onaylayıcı bir cümle (Örn: "Ne güzel bir şey yapmışsın") kurun. Ne kadar az zorlarsanız, zamanla o kadar çok açılacaklardır.
Unutmayın: Çocuğunuz her zaman her şeyi paylaşmak istemeyebilir; bu normaldir. Ona ihtiyacı olan güvenli iletişim alanını sunun.
"Konuşmak istersen ben buradayım, hazır hissettiğinde paylaşabilirsin" demek, "Bana her şeyi anlatmalısın" demekten çok daha ilişki odaklı ve sabırlıdır.
Şimdiden değilse bile ergenlik döneminde iletişim hatlarını açık tutmanın temeli, bu küçük ve anlamlı günlük köprülerden geçer.
Peki, bu akşam yemeğinde veya yatmadan önce bu üç soruyu denemeye ne dersiniz?
Çocuğunuzla Gün Hakkında Konuşmanın 8 Etkili Yolu
1. Zamanlama Temelli Yöntemler
Çocuğun regülasyon düzeyine uygun anda başlatılan sohbetler.
"Dolaylı Başlangıç"
Çocuk okuldan gelir gelmez değil, 20-30 dakika sonra, mesela birlikte atıştırırken veya yürürken.
❌ "Bugün nasıldı?"
✅ "Biraz yorgun gibisin, gün seni mi yordu yoksa hava mı?"
Neden işe yarar: Çocuk beyninin stres hormonu (kortizol) seviyesi okul sonrası hâlâ yüksek olur; zaman tanımak, savunmayı düşürür.
2. Oyunlaştırılmış Konuşma Başlatıcılar
Bazı çocuklar konuşmayı değil oynamayı sever. Konuşmayı oyuna yedirmek, iletişimi doğal hale getirir.
"Duygu Zarları"
Bir zarın her yüzünde şu kelimeler: "mutlu", "şaşırdım", "kızdım", "gururlandım", "utandım", "sıkıldım".
→ Çocuk zarı atar, o duyguya dair bir anısını anlatır.
"Bugün seni en çok hangi duygu ziyaret etti?"
"Ters Gün" Oyunu
Sen kendi gününü anlatırsın, çocuğun tahmin eder:
"Bugün benim işte en sinir olduğum şey neydi sence?"
Sonra roller değişir.
Neden işe yarar: Soru sormak yerine hikâye paylaşmak, çocukta "eşitlik" hissi yaratır.
3. Duygu Temelli Yöntemler
Konuşma "olay" yerine "duygu" üzerinden başlatılır.
"3 Renk Kartı"
Çocuğa üç kart ver:
🟢 Güzel bir şey
🟡 Kafanı karıştıran bir şey
🔴 Zor gelen bir şey
Her akşam bir kart seçip konuşabilirsiniz.
"Bugün hangi renktesin?"
Neden işe yarar: Çocuklar duygularını adlandırmayı öğrendikçe kendilerini ifade etmeleri kolaylaşır.
4. Modelleme (Ayna Etkisi) Yöntemi
Çocuğa konuşmayı öğretmek yerine senin açılman onun için bir "model" olur.
Örnek:
"Bugün toplantıda bir hata yaptım, ama sonra güldüm. Senin gününde de öyle bir an oldu mu?"
Neden işe yarar: Ebeveynin kırılganlık göstermesi, "mükemmel olmama izni" verir. Bu da çocukta paylaşım güveni yaratır.
5. Ortam Değiştirme Yöntemleri
Bazı çocuklar doğrudan yüz yüze konuşmaktan zorlanır. Ortam, konuşmayı kolaylaştırabilir.
Arabada konuşma: Yan yana, önlü arkalı oturmak, doğrudan göz teması baskısını kaldırır.
Yatmadan önce: Işıklar kapalıyken konuşmak, savunmayı düşürür.
Bir işle meşgulken: Resim yapmak, legoyla oynamak veya yürümek sırasında konuşmak daha doğaldır.
Neden işe yarar: Beyin "tehdit" algısını düşürür, prefrontal korteks (anlatım) rahat çalışır.
6. Soru Formatı Değiştirme Yöntemleri
"Nasıl geçti günün?" sorusu genelde çok geniştir.
Onun yerine aşağıdaki mikro-sorular daha etkilidir:
Mikro Hikâye Soruları
"Bugün seni en çok güldüren kişi kimdi?"
"Bir film olsaydı, günün hangi sahnesini gösterirdin?"
"Bugün okulda bir süper gücün olsaydı, ne işe yarardı?"
"Bir şeyi tekrar yapma şansın olsaydı, hangisini düzeltirdin?"
"Bugün birine teşekkür etmek isteseydin, kim olurdu?"
Neden işe yarar: Beyin hikâye biçiminde düşünür; çocuklar da duygusal belleği bu şekilde organize eder.
7. Sessizliğin Değerini Kullanma
Bazen "sohbet başlatmamak" en etkili sohbet başlatıcısıdır. Birlikte sessiz kalmak, ortak alanı paylaşmak da bir iletişim biçimidir.
"Konuşmak istemiyorsan sorun değil, sadece seninle biraz vakit geçirmek istiyorum."
Neden işe yarar: Çocuğun "zorlanmadan var olma hakkı" tanındığında, konuşma kendiliğinden gelir.
8. Hafta Ritüelleri
Sürekli sormak yerine haftalık rutinleştirmek:
"Pazar Kahvesi / Salı Akşamı Sohbeti / Cuma Pizza Hikâyeleri"
Birlikte bir ritüel yaratmak, konuşmayı "sorgu değil alışkanlık" haline getirir.
Ekrem BAŞARI
Yorumlar