Motivasyon Uzmanı Olarak Çocuklarda Kullandığım En İyi 3 Octalysis tekniği.

Yaptığımız her eylemin, attığımız her adımın arkasında güçlü bir motivasyon yatar. Peki, bu motivasyon nereden geliyor? Octalysis Çerçevesi'ne göre, tüm insan davranışları 8 Temel Dürtü'den en az birine dayanır. Eğer bir eylemin arkasında bu dürtülerden hiçbiri yoksa, motivasyon sıfırdır ve o eylem asla gerçekleşmez.

Bu dürtülerin her birinin kendine özgü bir doğası vardır. Bazıları bize güç ve kontrol hissi verirken, bazıları aciliyet, takıntı ve hatta bağımlılık yaratır. Bu motivasyonel güçleri anlamak, hem çocuklarımıza olan yaklaşımımızı hem de kişisel gelişimimizde devrim yaratabilir. Octalysis, bu dürtüleri bir sekizgen üzerinde konumlandırarak, motivasyonun doğasını görsel ve anlaşılır bir hale getirir.

İlgili makale: Gamification uzmanlarının kullandığı 8 güçlü motivasyon kaynağı

Sol Beyin vs. Sağ Beyin: Motivasyonun İki Yüzü

Octalysis Çerçevesi, 8 Temel Dürtü'yü beynimizin sembolik iki farklı çalışma biçimine göre ayırır: Sol Beyin ve Sağ Beyin. Bu ayrım, beynin gerçek anatomik yapısından çok, motivasyonun mantıksal ve duygusal yönlerini temsil eder.

Sol Beyin Dürtüleri (Dışsal Motivasyon)

Sekizgenin sol tarafında yer alan bu dürtüler; mantık, analitik düşünce ve sahiplenme ile ilgilidir. Sol Beyin dürtüleri genellikle Dışsal Motivasyon kaynaklıdır. Yani, bir şeyi elde etmek için motive olursunuz.

• Hedef: Belirli bir amaca ulaşma arzusu.

• Ödül: Bir görevi tamamladığınızda size vaat edilen somut bir karşılık.

• Mülkiyet: Bir şeye sahip olma ve onu biriktirme isteği.

Kısacası, motivasyon kaynağı eylemin kendisi değil, eylemin sonunda elde edilecek sonuçtur.

İlgili makale: Oyunlar gerçekten motive ediyor mu?

Sağ Beyin Dürtüleri (İçsel Motivasyon)

Sekizgenin sağ tarafında yer alan bu dürtüler ise yaratıcılık, kendini ifade etme ve sosyal dinamiklere odaklanır. Bunlar, İçsel Motivasyon kaynaklarıdır. Bu aktiviteleri yapmak için bir hedefe veya ödüle ihtiyacınız yoktur; çünkü eylemin kendisi başlı başına tatmin edicidir.

• Yaratıcılık: Kendinizi ifade etme ve yeni şeyler üretme zevki.

• Sosyalleşme: Arkadaşlarla bağ kurma ve etkileşimde bulunma keyfi.

• Belirsizlik: Sonucun ne olacağını bilmemenin getirdiği heyecan ve merak.

Dışsal Motivasyonun Gizli Tehlikesi: Aşırı Gerekçelendirme Etkisi

Birçok ebeveyn ve öğretmen çocukları motive etmek için Sol Beyin dürtülerine, yani dışsal ödüllere odaklanır. Ancak araştırmalar, dışsal motivasyonun içsel motivasyonu zamanla zayıflattığını göstermektedir.

Buna "Aşırı Gerekçelendirme Etkisi" denir. Bir yetişkin, başlangıçta keyif aldığı bir aktivite için çocuğa ödül vermeye başladığında, çocuk artık aktiviteyi keyif için değil, ödül için yapmaya başlar. Ödül ortadan kalktığında ise motivasyon, ödül hiç verilmemiş olduğu durumdan bile daha düşük bir seviyeye iner.

Bu nedenle, sürdürülebilir ve uzun vadeli kullanıcı etkileşimi için Sağ Beyin (içsel) dürtülere odaklanan deneyimler tasarlamak çok daha etkilidir. Bir aktiviteyi kendi içinde eğlenceli ve ödüllendirici hale getirmek, kalıcı motivasyonun anahtarıdır.

İlgili makale: PBL Yanılgısı

İyi ve Kötü Değil, Pozitif ve Negatif: Beyaz Şapka ve Siyah Şapka Oyunlaştırma

Octalysis Çerçevesi, motivasyonları sadece Sol/Sağ Beyin olarak değil, aynı zamanda olumlu ve olumsuz hissettirmelerine göre de sınıflandırır.

Beyaz Şapka Oyunlaştırma (Pozitif Motivasyon)

Sekizgenin üst kısmında yer alan bu dürtüler, insanlara kendilerini iyi, güçlü ve ilham dolu hissettiren pozitif motivasyon kaynaklarıdır.

• Anlam ve Çağrı: Daha büyük bir amacın parçası olduğunuzu hissetmek.

• Başarı ve Gelişim: Becerilerinizi geliştirerek ustalaştığınızı görmek.

• Yaratıcılık ve Geri Bildirim: Kendinizi ifade etme ve sonuçlarını görme imkânı.

Bu teknikler, çocukta pozitif bir bağ kurarak uzun vadeli sadakat yaratır.

Siyah Şapka Oyunlaştırma (Negatif Motivasyon)

Sekizgenin alt kısmında yer alan bu dürtüler ise aciliyet, kaybetme korkusu ve kıtlık gibi daha olumsuz hislere dayanır.

• Kıtlık ve Sabırsızlık: Sınırlı sayıda olan bir şeyi elde etme arzusu.

• Kaçınma ve Kayıp: Sahip olduğunuz bir şeyi kaybetme korkusu.

• Belirsizlik ve Merak: Sonra ne olacağını bilmemenin getirdiği takıntılı merak.

Bu teknikler, çocuğu sürekli eylemde bulunmaya itse de, genellikle ağızda kötü bir tat bırakır. Tarihsel olarak Zynga gibi oyun şirketleri, Siyah Şapka tekniklerini kullanarak bağımlılık ve para kazanma metriklerinde büyük başarılar elde ettiler. Ancak bu oyunları oynayan kullanıcılar, kendilerini kontrol altında hissetmedikleri için bir süre sonra bu sistemden kaçma eğilimi gösterirler. Tıpkı bir kumar bağımlısının, bıraktığında kendini daha güçlü hissetmesi gibi.

Önemli Not: Bir tekniğin "Siyah Şapka" olması, onun doğası gereği kötü olduğu anlamına gelmez. Bu motivasyon kaynakları, ödev yapmak, dişleri fırçalamak, spor yapmak veya sağlıklı beslenmek gibi üretken ve pozitif hedefler için de kullanılabilir.

Sonuç: Dengeli Bir Motivasyon Stratejisi

Etkili bir oyunlaştırma veya motivasyonel tasarım, 8 Temel Güdü'nün tamamını dikkate almalıdır. Sadece dışsal ödüllere (Sol Beyin) veya sadece kaybetme korkusuna (Siyah Şapka) odaklanmak yerine; içsel keyif (Sağ Beyin) ve pozitif güçlenme (Beyaz Şapka) hissini dengeleyen stratejiler oluşturmak, hem kullanıcıların daha mutlu olmasını sağlar hem de uzun vadede daha başarılı ve sağlıklı sonuçlar doğurur. Nihai amaç, herkesin süreçten keyif aldığı, üretken ve pozitif deneyimler yaratmaktır.

Bu blog serisinin başlığı Deneyim Odaklı Eğitim - “Gamification"  olduğu için, amacım ebeveyn ve profesyonel dünyadan okuyucularımın, çocukların çoğu zaman hayatlarının merkezine koydukları oyunlardaki sırlarda ustalaşmalarına ve bu uzmanlığı eğitim ve öğrenme süreçlerine kolaylıkla uygulamalarına yardımcı olacak bir strateji kılavuzu oluşturmaktır. Bu makale serisinin içeriğini özümsediğinizde, danışmanlık verdiğim birçok okulun ve eğitim teknolojileri şirketinin on binlerce lira ödeyerek edindiği bilgilere sahip olacaksınız.

Nihai hedefim, Deneyim Odaklı Eğitim’in sadece Matematik KULÜBÜ’nde değil tüm eğitim camiasında yaygın olarak benimsenmesini sağlamaktır.

Sürdürülebilir şekilde daha keyifli ve üretken bir eğitim dünyası yaratmak için derin bir kaygı duyuyorum. Bu dünyada, öğrencilerin yapmak zorunda oldukları şeylerle yapmak istedikleri şeyler arasında büyük bir ayrım olmayacak. Eğitim ve öğrenme, yaptığımız her şeyden keyif aldıkça daha iyi hale gelecektir.

Ekrem BAŞARI