İnsanlar Neden Farklılaşır?

Birinin bu soruyu sorması kaçınılmazdı.

Zamanın başlangıcından beri insanlar farklı düşünmüş, farklı hissetmiş ve birbirlerinden farklı davranmışlardır.

Neden bazı insanlar daha zeki veya daha ahlaklıdır?

Acaba onları kalıcı olarak farklı kılan bir şey var mı?

Çeşitli uzmanlar tarih boyunca her iki tarafta da yer aldı. Bazıları bu farklılıkların güçlü bir fiziksel temeli olduğunu, bu nedenle kaçınılmaz ve değiştirilemez olduklarını iddia etti. Çağlar boyunca, bu iddia edilen fiziksel farklılıklar kafatasındaki çıkıntıları (frenoloji), kafatasının boyutunu ve şeklini (kranyoloji) ve günümüzde genleri içeriyordu.

Diğerleri insanların geçmişleri, deneyimleri, eğitimleri veya öğrenme biçimlerindeki güçlü farklılıklara işaret etti. Bu görüşün büyük bir savunucusunun IQ testinin mucidi Alfred Binet olduğunu bilmek sizi şaşırtabilir.

IQ testi çocukların değişmez zekasını ölçmek için tasarlanmamış mıydı?

Aslında hayır. Yirminci yüzyılın başlarında Paris'te çalışan bir Fransız olan Binet, Paris kamu okul müfredatını takip etmekte güçlük çeken çocukları tespit etmek ve onlara doğru rehberlik etmek için yeni eğitim programları tasarlamak amacıyla bu testi geliştirdi. Çocukların zekalarındaki bireysel farklılıkları inkar etmeden, eğitim ve uygulamanın zekada temel değişiklikler getirebileceğine inanıyordu.

İşte öğrenme güçlüğü çeken yüzlerce çocukla yaptığı çalışmaları özetlediği önemli kitaplarından biri olan "Çocuklar Hakkında Modern Fikirler"den bir alıntı:

Birkaç filozof bir bireyin zekasının sabit, artırılamayan bir nicelik olduğunu ileri sürüyor. Bu acımasız karamsarlığa karşı protesto etmeli ve tepki göstermeliyiz... Uygulama, eğitim ve her şeyden önce yöntemle dikkatimizi, hafızamızı, yargımızı artırmayı ve kelimenin tam anlamıyla eskisinden daha zeki olmayı başarabiliriz.

Kim haklı?

Bugün çoğu uzman, bunun ya biri ya diğeri olmadığı konusunda hemfikir. Doğa, yetiştirme, genler veya çevre değil. Döllenmeden itibaren aralarında sürekli bir alışveriş vardır. Aslında, seçkin bir nörobilimci olan Gilbert Gottlieb'in de belirttiği gibi, sadece genler ve çevre gelişirken işbirliği yapmakla kalmıyor, aynı zamanda genlerin düzgün çalışması için çevreden gelecek olan girdiye ihtiyacı var.

Bilim insanları insanların hayat boyu öğrenme ve beyin gelişimi için düşündüklerinden daha fazla kapasiteye sahip olduklarını keşfediyorlar. Elbette, her insanın kendine özgü bir genetik yapısı vardır. İnsanlar farklı mizaçlarla ve farklı yeteneklerle hayata başlayabilirler, ancak deneyimin, eğitimin ve kişisel çabanın onları yolun geri kalanında şekillendirdiği açıktır. Günümüzün zeka uzmanı Robert Sternberg, insanların uzmanlığa ulaşıp ulaşmamasındaki en önemli faktörün "sahip olunan sabit bir yetenek değil, uzmanlık yolunda düzenli, aktif ve amaçlı bir katılım" olduğunu belirtir.

Ya da öncüsü Binet'in de kabul ettiği gibi, en zeki başlayanlar her zaman en zeki kalanlar olmaz.

Yazar Hakkında

Ekrem BAŞARI, eğitim teknolojileri ve gamification temelli öğrenme alanlarında uzmanlaşmış bir stratejik eğitim danışmanıdır. Özellikle K12 çağındaki çocukların öğrenme motivasyonunu artırmaya yönelik projeler geliştirir. Türkiye'de ve globalde çeşitli özel kurumlarla çalışarak yüzlerce öğrenciye ulaşan Ekrem BAŞARI, aynı zamanda matematiksel düşünmenin küçük yaşta nasıl şekillenmesi gerektiği üzerine içerikler üretir. Kurucusu olduğu Matematik KULÜBÜ üye öğrencileriyle, ortaokul çağındaki kardeşi ve yeğenleriyle geçirdiği zamanlar, hem akademik hem de pedagojik perspektifine sahada derinlik kazandırır. Öğrenmenin bir oyun gibi hissettirilmesi gerektiğine inanır; bu yüzden hazırladığı programlar, çocukların merakını ve içsel motivasyonunu tetikleyecek şekilde tasarlanır.