Öğrencide İsteksizliğin 24 Nedeni ve Her Biri İçin Uygulanabilir Çözümler

Dün bir matematik seansımda öğrenciler genel olarak yorgun ve motivasyonları düşük bir şekilde geldiler. Okulda yoğun bir gün geçirdiklerini, ödev yükü ve ertesi günkü derslerin yoğunluğu nedeniyle zorlandıklarını ifade ettiler.

Son yıllarda çocuklara sıkça şu mesaj veriliyor:

“Sevdiğin şeyi bul, onu yap, o zaman hiç çalışmış sayılmazsın.”

Peki Tutku Yanılgısı Nedir?

Tutku Yanılgısı, kariyer başarısı için sadece kişisel ilgi alanlarını (tutkuyu) takip etmenin yetersiz ve riskli olduğunu savunan görüştür.

Temel Fikir:

• Tutku Değişir: 

  Bugünün tutkusu yarın kaybolabilir. Kariyeri sadece değişim potansiyeli olan bir ilgiye dayandırmak risklidir.

• Değer Yaratma Önemlidir: 

  Tatmin ve başarı, esas olarak başkalarına değer sunan beceriler edinmekle ve piyasanın ihtiyaç duyduğu sorunları çözmekle elde edilir.

  
  

• Tutku Geliştirilir: 

  Gerçek tatmin ve derin ilgi (tutku), bir işte ustalaşarak ve başkalarına fayda sağlayarak zamanla kazanılır, doğuştan gelen bir hedef değildir.

Özetle: "Tutkunu takip et" yerine, "Değerli beceriler edin ve tutkunun zamanla gelişmesine izin ver" yaklaşımını önerir.

İsteksizlik, Neden Değil, Sonuçtur

Birçok ebeveyn “çocuğum derse isteksiz” dediğinde, görünene odaklanır ama kökeni gözden kaçırır.

Oysa isteksizlik bir sebep değil, sonuçtur.

Bu sonuç; bazen akademik yük, bazen duygusal baskı, bazen de yanlış öğrenme sisteminden kaynaklanır.

Aşağıda, öğrencide isteksizlik konusunu tüm akademik, duygusal ve çevresel boyutlarıyla ele alıyoruz. Her madde sonunda yer alan “Ne Yapılabilir?” kısmı ise, doğrudan uygulanabilecek küçük adımlar içerir.

1. Zorluk Düzeyinin Uyuşmaması

Sorun: Konular çok zor olduğunda öğrenci kendini yetersiz hisseder; çok kolay olduğunda ise sıkılır.

Ne yapılabilir? Öğrenciye “başarabileceği ama biraz zorlayıcı” hedefler verin. Bu, beyne ilerleme hissi verir.

2. Ön Bilgi Eksikliği

Sorun: Yeni konular, önceki bilgiler üzerine inşa edilir. Temel eksikler varsa anlam kopar.

Ne yapılabilir? Her yeni konu öncesinde kısa “ön bilgi hatırlatma” bölümü ekleyin.

3. Başarı–Efor Dengesizliği

Sorun: Öğrenci çok çabalayıp sonuç alamadığında “denemeye değmez” hissi gelişir.

Ne yapılabilir? Küçük ilerlemeleri görünür hale getirin. Örneğin “bugün 5 soruda 3’ünü doğru yaptın” gibi mikro başarıları vurgulayın.

4. Olumsuz Akademik Benlik Algısı

Sorun: “Ben zaten matematikte iyi değilim.” inancı öğrenme isteğini bastırır.

Ne yapılabilir? Etiket yerine süreç dilini kullanın: “Henüz bu konuda gelişiyoruz.”

5. Öğretim Yöntemi Uyumsuzluğu

Sorun: Her öğrenci aynı şekilde öğrenmez. Görsel, sözel veya kinestetik farklar vardır.

Ne yapılabilir? Konuyu farklı duyulara hitap edecek şekilde sunun: görsel, oyun, deney, hikâye.

6. Anlam Eksikliği

Sorun: “Bunu neden öğreniyoruz?” sorusuna yanıt bulamayan öğrenci içsel bağlantı kuramaz.

Ne yapılabilir? Konuyu hayatla ilişkilendirin: “Bu formül, mühendislerin köprü yaparken kullandığı formül.”

7. Aşırı Akademik Yük

Sorun: Gün boyu ders, kurs, ödev derken beyin “bilişsel yorgunluk” yaşar.

Ne yapılabilir? Dinlenme zamanlarını da planın bir parçası yapın. 25 dk ders + 5 dk mola gibi.

8. Performans Baskısı

Sorun: Not odaklı sistem öğrenciyi öğrenme sürecinden uzaklaştırır.

Ne yapılabilir? Not yerine ilerleme dilini kullanın: “Bu hafta daha çok soru çözmeyi başardın.”

9. İlgi Alanıyla Bağ Kuramama

Sorun: Konu çocuğun yaşamına değmiyorsa “önemsiz” hissedilir.

Ne yapılabilir? Konuyu öğrencinin ilgi alanına bağlayın: futbol, müzik, teknoloji örnekleriyle.

10. Sürekli Eleştiri Ortamı

Sorun: Hatalarına sürekli vurgu yapılan öğrenci savunma moduna geçer.

Ne yapılabilir? “Bu kısmı yanlış ama iyi denemeydi” gibi denemeyi takdir eden geri bildirim verin.

11. Başarı Geri Bildiriminin Eksikliği

Sorun: Öğrenci ilerlediğini fark etmezse motivasyonu düşer.

Ne yapılabilir? Görsel ilerleme tablosu hazırlayın (örneğin haftalık başarı grafiği).

12. Dikkat ve Odak Zorlukları

Sorun: Odaklanmakta zorlanan öğrenci görevi başlatmakta da zorlanır.

Ne yapılabilir? Kısa süreli görevlerle başlayın (örneğin “sadece 10 dakika odaklan” tekniği).

13. Amaç Belirsizliği

Sorun: Öğrenci ne için çalıştığını bilmezse yönsüzleşir.

Ne yapılabilir? Uzun vadeli hedefi “mini hedeflere” bölün: “Bu hafta konuyu bitirirsek 1 adım ilerliyoruz.”

14. Olumsuz Öğretmen–Öğrenci Etkileşimi

Sorun: Güven eksikliği öğrenmeyi tehdit gibi hissettirir.

Ne yapılabilir? Öğrencinin duygusal güvenini önce inşa edin, sonra akademik talepte bulunun.

15. Sürekli Karşılaştırma

Sorun: “Arkadaşın yaptı, sen neden yapamadın?” türü cümleler öz güveni eritir.

Ne yapılabilir? Çocuğu yalnızca kendi ilerlemesiyle kıyaslayın.

16. Tekdüze Öğrenme Deneyimi

Sorun: Sürekli aynı yöntemle işlenen ders, beyinde “alışkanlık yorgunluğu” yaratır.

Ne yapılabilir? Her 2 haftada bir öğrenme biçimini değiştirin: proje, oyun, hikâye, yarışma.

17. Geçmiş Başarısızlık Hafızası

Sorun: Önceki kötü deneyimler “yeniden denemek” isteğini bastırır.

Ne yapılabilir? Başarısızlık hikâyelerini “deneme cesareti” olarak yeniden çerçeveleyin.

18. Zaman Yönetimi Zorlukları

Sorun: Planlama becerisi olmayan öğrenci, işi erteler.

Ne yapılabilir? Günlük görevleri 15 dakikalık bloklara bölün. Görsel zamanlayıcı kullanın.

19. Ödül ve Geribildirim Eksikliği

Sorun: Çaba karşılık bulmayınca beyin “boşa çalışıyorum” hissine girer.

Ne yapılabilir? Sözlü takdir ve sembolik küçük ödüllerle çabayı fark edin.

20. İçsel Motivasyonun Gelişmemiş Olması

Sorun: Öğrenci sadece dışsal ödüllerle motive oluyorsa, o ödül kalktığında isteksizlik başlar.

Ne yapılabilir? “Bunu başarmak bana ne kazandırır?” sorusuyla içsel nedenler bulmasına yardım edin.

21. Ev Ortamında Düzen Eksikliği

Sorun: Gürültü, ekran, dağınık masa gibi unsurlar odaklanmayı bozar.

Ne yapılabilir? Belirli bir “ders köşesi” oluşturun. Bu alan sadece öğrenmeye ait olsun.

22. Uyku ve Beslenme Dengesizliği

Sorun: Fiziksel enerji düşükse zihinsel enerji de düşer.

Ne yapılabilir? Yeterli uyku (8–10 saat) ve düzenli beslenme rutini oluşturun.

23. Duygusal Yük ve Stres

Sorun: Kaygı, aile içi gerginlik veya arkadaş sorunları öğrenmeyi ikinci plana iter.

Ne yapılabilir? Önce duygusal destek sağlayın. Çocuk kendini güvende hissetmeden öğrenemez.

24. Netlik Eksikliği (Lack of Clarity)

Öğrenci neyi, neden ve ne zaman ve nasıl yapması gerektiğini bilmediğinde doğal olarak motivasyonu düşer. Bu da öğrenmeyi zihinde karmaşık ve bulanık bir hale getirir.

Ne yapılabilir?

• Her konunun veya etkinliğin amacını öğrenciye açıkça belirtin.

• Hedefleri küçük, ölçülebilir ve görünür hale getirin (“Bu hafta kesirlerde paydaları eşitlemeyi öğreneceğiz.” gibi).

  
  

Sonuç: İsteksizlik Bir Alarmdır, Suç Değil

Öğrencide isteksizlik, tembellik göstergesi değil; sistemde bir uyarı ışığıdır. Bu ışığı fark etmek, çocuğu suçlamak yerine anlamaya çalışmaktır.

“İstek dalgalanır ama alışkanlık taşır.” Gerçek çözüm, çocuğun duygusunu değil, sistemini düzenlemektir: net rutinler, küçük hedefler ve anlamlı öğrenme deneyimleri.

Ekrem BAŞARI

Eğitim DANIŞMANI

Math CLUBs